Het is uitzonderlijk: financiële zwaargewichten die openlijk pleiten voor meer maatschappelijk engagement. Vorige week lieten enkele smaakmakers op de internationale markt van zich horen. Dat is geen toeval: het is een reflectie van een systeemkanteling die op til is in de financiële wereld en in het zakelijke leven.
De stemmen die vorige week het nieuws haalden, zijn niet van de minsten. Larry Fink, topman van vermogensbeheerder BlackRock, riep in zijn jaarlijkse brief bedrijven op om na te denken over hun rol als werkgever, hun rol in de samenleving én hun bijdrage aan het klimaatprobleem. 'Bedrijven moeten niet alleen financiële resultaten boeken, maar moeten ook een positieve bijdrage leveren aan de maatschappij,' schreef Fink. 'Als een bedrijf alles opoffert aan de korte termijn en geen ‘purpose’ heeft, dan verliest het uiteindelijk zijn bestaansrecht.' BlackRock formuleerde precies daarom vijf punten waarop het bedrijven voortaan toetst.
Enkele dagen later uitten twee grote aandeelhouders van Apple hun zorgen over het gebruik van de iPhone door kinderen. De onverwachte oproep was van de hand van activist aandeelhouder Jana Partners en California State Teachers Retirement System. Zij bezitten samen voor circa 2 miljard dollar aandelen van Apple. Volgens hen is er toenemend bewijs dat sommige frequente jonge gebruikers van iPhones daar ongewild negatieve gevolgen van ondervinden. Dit kan uiteindelijk ook een negatieve impact voor Apple zelf hebben, aldus de aandeelhouders. Apple moet daarom beter werk maken van zijn maatschappelijke bijdrage - aldus de aandeelhouders.
De communicatie van deze financiële toppers hebben heel wat in gang gezet. Wat voorheen als ‘new age blabla’ werd afgedaan, wordt stilaan stevig omarmd door stemmingmakers op de financiële markt. Zij zien maatschappelijk engagement en 'purpose' als noodzakelijke basis van succesvol ondernemen.
Hoe reageert de bedrijfswereld? Met debat. Met vragen. Met interesse. In heel wat C-suites wordt hard gedebatteerd over het bestaansrecht van een bedrijf en van 'hun bedrijf'. Waarom bestaan we? Wat zijn de doelstellingen? Winst uiteraard, maar daar mag het niet ophouden - zo blijkt uit de berichtgeving van vorige week.
Het bestaansrecht van een bedrijf
Sinds 1970 was Milton Friedman dominant in dit debat. Zeker binnen de Angelsaksische cultuur. Friedman stelde: ‘The social responsibility of business is to increase its profits.’ Of nog: het rendement voor de aandeelhouder is de enige echte bestaansreden voor een bedrijf. Dit standpunt verwijst indirect ook naar de onzichtbare hand van Adam Smith en de overtuiging dat het egoïstische gedrag van individuen leidt tot welvaart van iedereen.
In zijn brief geeft Fink de aanzet tot een flinke paradigmawijziging. Volgens Fink is 'a sense of purpose' noodzakelijk voor het lange termijn welzijn van een onderneming: ‘Society is demanding that companies serve a social purpose. To prosper over time, every company must not only deliver financial performance, but also show how it makes a positive contribution to society. Companies must benefit all of their stakeholders, employees, customers, and the communities in which they operate. Without a sense of purpose, no company, either public or private, can achieve its full potential.’
Dezelfde wijzigende overtuiging vinden we ook terug bij activist shareholder Jana Partners. In hun brief naar Apple stellen ze: ‘Companies pursuing business practices that make short-term sense may be undermining their own long-term viability. In the case of Apple – we believe the long-term health of its youngest customers and the health of society, our economy, and the company itself, are inextricably linked.’ Fink gaat in zijn betoog zelfs zo ver om te stellen dat bedrijven die geen sense of purpose hebben ook de steun van BlackRock zullen verliezen: ‘Companies need to do more than make profits – they need to contribute to society as well if they want to receive the support of BlackRock.’
Lange termijn waardecreatie
En zo komen we bij een tweede zeer opvallende stelling van Fink en Jana Partners: het belang van de lange termijn en de veroordeling van de enge focus op de korte termijn. Deze stelling is lange tijd als ontzettend naïef beschouwd en wereldvreemd. Het tempo van het volgende kwartaal beheerste immers de agenda van menig manager gedurende de laatste decennia. Nu lijkt lange termijn waardecreatie zijn plaats te krijgen naast het leveren van korte termijn winstdoelstellingen. In toenemende mate bedienen investeerders zich dan ook van deze lange-termijn perspectieven waarbij ze zich lijken te engageren voor een lange termijn toekomst van de betrokken onderneming. Zo hadden activist shareholders een dominant negatief imago. John Mackey van Whole Foods noemde ze ooit zelfs ‘greedy bastards’. Het is daarom des te opvallender dat een activist shareholder zoals Jana Partners het nu ook actief opneemt voor een sociale doelstelling.
Andere stakeholders en diversiteit
Deze nieuwe zienswijze vereist ook dat men aandacht dient te besteden aan anders kijkende belanghebbenden. Niet omdat het opgelegd wordt door een overheid, maar omdat men het als een cruciaal onderdeel beschouwt van een hedendaagse 'mindset'. Zo formuleert men de verwachting dat kritische stakeholders mee uitgenodigd worden aan tafel en dat management besturen steeds diverser ingevuld worden met verschillende geslachten, etniciteit en andere mensen die minderheidsgroepen vertegenwoordigen. Deze maken immers niet deel uit van dezelfde 'echo-chamber' en zien de kansen en bedreigingen door een andere lens.
Top level management
Het gevolg van voorgaande punten is dat men goed management ook anders gaat definiëren en beoordelen. Het lijkt erop dat het behalen van enkel de winstdoelstellingen niet meer voldoende is. Fink verwoordt het als volgt: ‘A company’s ability to manage environmental, social and governance matters demonstrates the leadership and good governance that is so essential to sustainable growth.’ Dit zal voor vele CEO’s een ware transformatie betekenen in hun 'mental maps' en dagdagelijks gedrag.
Een nieuw shareholder engagment model
Om zijn nieuwe strategie kracht bij te zetten kondigt Fink in zijn brief een nieuw engagement model aan. Zo wil hij het ganse jaar door een actieve, meer betrokken communicatie hebben met het management van het bedrijf waarin ze investeren. En dus weg van de meer passieve investering waarbij men enkel op sporadische momenten zoals de jaarvergadering zijn stem laat horen: ‘The time has come for a new model of shareholder engagement. It is one that strengthens and deepens communication between shareholders and the companies they own. Companies have been too focused on quarterly results; similarly, shareholder engagement has been too focused on annual meetings and proxy votes. If engagement is to be meaningful and productive then engagement needs to be a year-round conversation about improving long-term value.’
Een eerste duidelijk bewijs dat BlackRock op deze manier een meer activistische rol wil spelen als belangrijke investeerder blijkt uit hun druk op Exxon om de klimaat-impact rapporten publiek te maken. Ook veranderende Exxon hierdoor zijn ‘non-engagement policy’ en laat het nu meetings toe tussen aandeelhouders en onafhankelijke directeuren.
Cruciaal in dit nieuwe shareholder model is de eis voor een lange termijn strategie: ‘The statement of long-term strategy is essential to understanding a company’s actions and policies, its preparation for potential challenges, and the context for short-term decisions. You must understand the social impact of your business as well the ways that broad structural trends affect your potential for growth.’
Kritiek langs beide kanten op Fink
De brief van Fink kreeg ontzettend veel weerklank in de economische pers. Uiteraard kwam er naast de vele positieve, ondersteunende commentaren ook kritiek. De kritiek kwam van beide kanten.
Langs de ene kant vonden sommigen het je reinste populisme en een waarschuwing voor wat men ‘purpose washing’ zou kunnen noemen. Men vindt dat Fink zich een soort goddelijke status aanmeet, en dat hij maar beter eerst zijn eigen portfolio aan investeringen zoals wapens en tabak kan ‘opkuisen’.
Anderen vinden dan weer dat Fink niet ver genoeg gaat. Want uiteraard is bij Fink ‘shareholder value first‘ nog steeds het leidende denkmodel. Een hogere purpose moet immers leiden tot meer lange termijn waarde voor de aandeelhouders. En zo komen we dan bij de discussie: bevindt die sense of purpose zich op het niveau van de middelen of op het niveau van het doel. Zeker bij de aanhangers van de B-corp filosofie moet een sense of purpose zich ook bevinden op het niveau van het finale ondernemersdoel: ‘Balance a company’s need to provide competitive financial returns with the needs of our economic, social and environmental systems.’
Standpunt FLRISH
Dit debat bevestigt onze visie dat het kapitalistische systeem zoals
we het kennen aan het kantelen is. We ervaren het elke dag door onze interacties met allerlei stakeholders. Een bedrijf moet zich positief verbinden met de maatschappij. Het is cruciaal voor zijn
korte én lange termijn succes. De publieke opinie eist het, toptalent eist het, de investeerders eisen het. De cijfers spreken ondertussen voor zich. CEO’s moeten aan de slag en moeten hun sense
of purpose vinden, uitdragen en vertalen in hun strategie. Ze moeten echter wel purpose de juiste plaats geven. Dit kan zijn op het niveau van de middelen (purpose infused), op het niveau van het
ondernemersdoel naast shareholder value (purpose driven) of als centrum van het totale businessmodel (purpose system). Profit + Purpose = a positive sum game.
FLRISH / 24 Januari 2018
herman toch + ann maes